Λέων Ναρ

                                                                                    περιοδικό ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ - Τεύχος 189 – 2003

ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Θέμη Λιβεριάδη : «Προχωρώντας στο διάδρομο» ( εκδόσεις «Αρμός»)

Μία μοναδική ευκαιρία δεύτερης ανάγνωσης μας παρέχει ο Θέμης Λιβεριάδης με την κυκλοφορία ενός τόμου 130 σελίδων, που περιλαμβάνει σε μια αυτόνομη, συγκεντρωτική έκδοση «ανένταχτα» ή «άτυχα», κατά τον συγγραφέα τους, κείμενα, τα οποία γράφτηκαν από το 1996 μέχρι τον Αύγουστο του 2001. Από τα δεκαεννιά, τα πέντε είναι χρονογραφήματα, κάποια πλησιάζουν το δοκίμιο και άλλα το διήγημα, ενώ υπάρχουν ακόμα και «ανεπίδοτες» επιστολές του συγγραφέα σε φίλους του που δεν ζουν πια. Την αυθεντικότητα των μαρτυριών του συγγραφέα για αρκετά επώνυμα πρόσωπα ενισχύουν οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τα κείμενα και διαδραματίζουν έναν ιδιόμορφο ρόλο, καθώς αποτελούν ένα έμμεσο σχόλιο σ' όσα διαβάζει ο αναγνώστης.
Όλα τα κείμενα διακρίνονται από το γνωστό ύφος του Λιβεριάδη, άλλοτε πυκνό και σχεδόν ποιητικό, και άλλοτε με μια διάθεση αυτο-ειρωνείας και «υπέρβασης» του θανάτου. Χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα που μπόρεσα να σταχυολογήσω είναι το τέλος του κειμένου : «Ανεπίδοτος (1), για τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου» :

Αλέξη, δεν ξέρω πως περνάς σ' αυτήν την κατασκήνωση που λέγαμε. Πάντως, αν αισθάνεσαι ακόμα τίποτε μοναξιές (που δεν το πιστεύω), σε πληροφορώ πως θα δέχεσαι απανωτές επισκέψεις! Δύο τρεις είναι ήδη έτοιμοι να φύγουν, αλλά κάποια στιγμή λέμε να μαζευτούμε εκεί όλη η παρέα, όχι για surprise party και μαλακίες, αλλά να βρούμε επιτέλους στη θάλασσα, που σμίγει με τον Ουρανό, εκείνα τα στολίδια του βυθού.

Το χάρισμα του Λιβεριάδη βρίσκεται στην ικανότητά του να παρατηρεί καταστάσεις που όλοι ζούμε καθημερινά, αλλά μας διαφεύγει η ένταση και η σημασία τους. Δεν διστάζει άλλωστε κι ο ίδιος να μας αποκαλύψει την αρχή του εισαγωγικού του κειμένου πως :

«Για αρκετούς από μας, όταν γράφουμε, υπάρχει κάποιο ερέθισμα. Αυτό συνήθως είναι εσωτερική υπόθεση η βίωμα».

Γίνεται έτσι αφηγητής ιστοριών που αρμολογούνται με άξονα τον ίδιο, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι το βιωματικό στοιχείο διαθέτει τέτοιου είδους συγγραφικά αποθέματα, ώστε να ξεφεύγει από μια επίπεδη ηθογραφική ανάπτυξη και να γίνεται τελικά ένα σημείο από το οποίο ξεκινά η κριτική ματιά. Επιλέγω την αρχή από το κείμενο : «Η καραμέλα της κατοχής» :

Προχθές διάβαζα μία φωτογραφία. Το παθαίνω συχνά τα τελευταία χρόνια, ίσως γιατί φίλοι και μνήμες μπαίνουνε μέσα. Έχει και πιο ησυχία....
Η φωτογραφία διαβάζεται με περισσότερο ενδιαφέρον απ' όσο ένα βιβλίο, ή μία εφημερίδα. Η διαδικασία συνήθως κρατάει περισσότερες ώρες, για να μην πω μέρες, αλλά δεν χρειάζεται να την κρατάς συνέχεια μπροστά σου, ούτε να γυρίζεις σελίδες. Την κοιτάς και ταξιδεύεις.......

Ο Θέμης Λιβεριάδης έχει τη μοναδική ικανότητα να ψυχογραφεί τη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα και τα προβλήματά της. Κυρίαρχος είναι στο βιβλίο ο βαθύς και ανατρεπτικός σκεπτικισμός για όσα καινούργια συμβαίνουν και η αλληγορική αμφισβήτηση της νέας ευημερίας. Δεν ψάχνει επομένως απεγνωσμένα, όπως πάρα πολλοί άλλοι, για τρανταχτά θέματα ή για πρωτότυπους, εντυπωσιακούς εκφραστικούς τρόπους. Του αρκούν τα μικρά επεισόδια της καθημερινής ζωής, κάποια ασήμαντα για άλλους συμβάντα. Από το εκπληκτικό «Σαν τις γάτες εκεί που τηγανίζουν ψάρια» :

Αυτή τη φορά ήταν από ένα κανάλι.... Τα τελευταία χρόνια ξέρετε τι μας συνήθισαν να αποκαλούμε κανάλια. Μεγάλα η μικρά δεν έχει σημασία. Ούτε νερό έχουν, ούτε γόνδολες, ούτε αρδεύουν. Αντιθέτως μάλιστα. Είναι κάτι μηχανές εξελιγμένης τεχνολογίας που τις χειρίζονται κατά κανόνα ανθρωποειδή, που είναι ταγμένα να αποξηραίνουν, και στη συνέχεια να πλένουν τον εγκέφαλό μας.