Η...έξοδος των ποιητών

Γράφει ο Θέμης Λιβεριάδης *
Υπεύθυνος του προγράμματος

Στα πλαίσια του προγράμματος ΕΓΝΑΤΙΑ, σε συντονισμό με τον Τομέα Γραμμάτων της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του ΟΠΠΕΘ-1997 έγιναν από τον Μάρτιο μέχρι τώρα πέντε «Έξοδοι Ποιητών» : στην Ξεχασμένη Ημαθίας (15 Μαρτίου), Τερπνή Σερρών (19 Απριλίου), Μεσορόπη Καβάλας (17 Μαΐου), στον Χορτιάτη Θεσσαλονίκης (24 Μαΐου), και Σκρα Κιλκίς (7 Ιουνίου).
Το πνεύμα ή το ζητούμενο των εξόδων αυτών, είναι να φθάσουν άνθρωποι των γραμμάτων, των Τεχνών και της πόλης σε «ξεχασμένα» χωριά του βορειοελλαδικού χώρου και..... προσπαθώντας να απαγγείλουν ή να διαβάσουν ποίηση, με κάθε θεμιτό (όχι όμως σοβαροφανή !) τρόπο, να προκαλέσουν στο ακροατήριο τον «γεφυροποιό» σπινθήρα μιας πολιτιστικά συγκινησιακής μέθεξης. Κάπως έτσι...

ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΗΜΑΘΙΑΣ

Την..."Ξεχασμένη" την...θυμήθηκε η Πολιτιστική Πρωτεύουσα το Σάββατο 15 Μαρτίου και μάλιστα σαν «πρώτη» των «εξόδων των ποιητών».
Ειδοί του Μάρτη λοιπόν, με «το τραίνο της γραμμής», φθάσανε στην Ξεχασμένη ποιητές και μη, που απήγγειλαν ή διάβασαν ποιήματα. Τους υποδέχθηκαν ο Νομάρχης Ημαθίας κ. Βλαζάκης και η Κοινότητα. Επικεφαλής των Θεσσαλονικέων ο Αντιπρόεδρος του Ο.Π.Π.Ε.Θ Δ. Σαλπιστής και ο καλλιτεχνικός Διευθυντής Π. Θεοδωρίδης, που μάλιστα απήγγειλε «από στήθους» αρκούντως επίμηκες πόνημα του Σεφέρη.
Παρουσίες και απαγγελίες, απ' όσες θυμάμαι, με αλφαβητική σειρά :Θανάσης Γεωργιάδης (του Ιορδάνη), Θανάσης Γεωργιάδης (του Γεωργίου), Τ. Γραμμένος, Α. Διονυσιάδης, Δ. Καλοκύρης, Μ. Κοτζιά, Η. Κουτσούκος., Θ. Λιβεριάδης, Π. Μήττα, Π. Μιχαηλίδης, Ν. Ναουμίδης. Μ. Ξενάκης, Λ. Παπαδόπουλος, Γκ. Σάινερ. Ζ. Σαμαρά, Ν. Σκουτέρη-Διδασκάλου, Μ. Σουλιώτης, Γ. Υφαντής κ.α. μετά ή άνευ συζύγων και τέκνων. Guest star του λογοτεχνικού team ο Ρένος Αποστολίδης που ... κατάφερε να διαβάσει Καρυωτάκη σε όσους κάτσαν ήσυχα και τον ακούσανε ! Την εκδήλωση πλαισίωσαν μουσικά ο Δημήτρης Ιωάννου με κιθάρα, η Άννα Καρατσιουμπάνη (φλάουτο) και Ιωάννα Τασιούλα και Βίκυ Τσακαλίδου (βιολί και τσέλο). Happenings : ο φιλόξενος μπουφές της Ξεχασμένης με χωριάτικες (τι άλλο!) πίτες και το «σεξτέτο» πνευστών που έπαιζε ξένα αλλά και δημοτικά σε στυλ νέγρικης κηδείας της Νέας Ορλεάνης.

ΤΕΡΠΝΗ ΣΕΡΡΩΝ

Δεύτερη έξοδος το Σάββατο του Λαζάρου, 19 Απριλίου, στην Τερπνή Σερρών λίγο πριν από τη Νιγρίτα. Αυτή τη φορά με πούλμαν και επικεφαλής τον υπεύθυνο των Εξόδων των Ποιητών Θέμη Λιβεριάδη και «ξεναγό» τον ποιητή Τάκη Γραμμένο, του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, που πριν από τις απαγγελίες, μας έδειξε στην ευρύτερη περιοχή της Τερπνής έναν Μακεδονικό τάφο και μια Βασιλική Ρωμαϊκής εποχής, ενταγμένη σε οικισμό ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής.
Μπροστά σε λίγους αλλά ιδιαίτερα θερμούς και φιλόξενους Τερπνιώτες, απήγγειλαν με την σειρά που ακούστηκαν οι Γ. Ξεξάκης, Ηλ. Κουτσούκος, Ελ. Ξεξάκη, Μ. Σουλιώτης, Κ. Καριζώνη, Χρ. Καββαδάς, Μ. Γιαννέλου, Τ. Γραμμένος, Υπ. Διονυσιάδου, Α. Στουγιαννοπούλου, Μ. Παππούς, Ε.Τσαγκαλίδου, Α. Διονυσιάδης, Δ. Στάγια, Ελ. Παπαδοπούλου, Κ. Νοβοσέλης, Ν. Δάμπαλη, Π. Μήτκας, Π. Μήττα, Ε. Αμανατίδου, Σ. Ηλιάδου, Μ. Καλαφάτη, Γκ. Σάινερ, Θ. Λιβεριάδης, Ν. Σαραφούδη και Χ. Παπαδοπούλου.
Αρκετά από τα ποιήματα είχαν επιλεγεί με την συγκυρία των «άγιων ημερών» και της εποχής όπως λ.χ. ο Λάζαρος του Μ. Σαχτούρη, η Βαϊοφόρος της Ζ. Καρέλλη, τα χάι-κάι του ιερομόναχου Συμεών του Περουβιανού, ο Πειρασμός του Δ. Σολωμού και του Γ. Σουρή, ο επαναστατημένος Χριστός του Θ. Φραγκόπουλου και η Μαρία η Μαγδαληνή του Ντ. Χριστιανόπουλου.
Και ένα εκκλησιαστικό «εκατόλογο», που έψαλε με την υπέροχη φωνή του ο ιερέας της Τερπνής Παναγιώτης Δήμου. Ανάμεσα στις απαγγελίες, έπαιξαν βιολί και τσέλο η Ιωάννα και η Βίκυ που ήρθαν πάλι μαζί μας και ακούστηκαν δημοτικά της περιοχής σε «στιβαρές» εκτελέσεις από δύο ... Τερπνούς συγχωριανούς.

ΜΕΣΟΡΟΠΗ ΚΑΒΑΛΑΣ

Το Σάββατο 17 Μαΐου , το πρώτο, ίσως, όμορφο-ζεστό απόγευμα του φετινού καλοκαιριού, πραγματοποιήθηκε η Τρίτη «έξοδος των ποιητών» στην Μεσορόπη Καβάλας, το καταπράσινο και ωραίο χωριό στους πρόποδες του Παγγαίου. Η αποστολή έφθασε γύρω στις 5 το απόγευμα, όπου τους υποδέχθηκαν ο Πρόεδρος κ. Ανδρέας Κοντός και ο Λουκάς Κόντας με μέλη της Κοινότητας και του Πολιτιστικού Συλλόγου. Μετά από σύντομη ξενάγηση στα περίχωρα και επίσκεψη της Έκθεσης Φωτογραφίας με τίτλο «Πέρα από την πόλη», κατά τις επτάμιση, στον κήπο μπροστά στην Κοινότητα, άρχισε η εκδήλωση, όπου ακούστηκαν με τη σειρά, ποιήματα των Α. Τραϊανού, Φ. Ιωαννίδη, Λ. Πορφύρα, Κ. Παλαμά, Δ. Κοσμά, Μπ. Μάλιου, Μ. Αναγνωστάκη. Ν. Εγγονόπουλου, Κάτουλου (σε μετάφραση Μ. Σουλιώτη), Κ.Π. Καβάφη, Σαπφούς, Τ. Μωραϊτίνη, Γ. Σουρή, Οδ. Ελύτη, Μ. Σαχτούρη, Ε. Αμανατίδου, Μ. Μαλακάση, Θ. Παμπόρη, Ρίλκε, Γ. Χρονά, Τ. Ζουμπουλίδου, Α. Σχινά, Κ. Γώγου, Τ. Λειβαδίτη, Β. Στεριάδη, Θ. Γκίσδαβου, Ν. Ντορίδη, Μ. Χατζιδάκι και Ν. Βρεττάκου.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο μακαρίτης Θωμάς Γκίσδαβος, που υπέγραφε ως «Κλητήρ Κοινότητος Μεσορόπης Παγγαίου» και οι Νίκος Ντορίδης και Θανάσης Παμπόρης είναι λογοτέχνες της Μεσορόπης. Ο νεαρός Ζάχος Καρατσιουμπάνης διάβασε αποσπάσματα από πεζά κείμενα του Γκίσδαβου, η Μπέτη Μάλιου απάγγειλε ποίημα του παρευρισκόμενου Θ. Παμπόρη, ενώ ο Νίκος Ντορίδης.... αυτοπαρουσιάστηκε.
Μεταξύ άλλων απήγγειλαν οι λογοτέχνες : Ε. Αμανατίδου, Τ. Γραμμένος, Κ. Εμμανουηλίδης, Κ. Καριζώνη, Δ. Κοσμάς, Ηλ. Κουτσούκος, Θ. Λιβεριάδης, Τρ. Μήττα και Μ. Ξεξάκης.
Την ποιητική βραδιά στο δροσερό κήπο... πλαισίωσε με μουσικές παραλλαγές σε ξένα και δημοτικά μοτίβα το σεξτέτο που συνόδευσε την αποστολή του Ο.Π.Π.Ε.Θ με τους Π. Γεωργιάδη (τούμπα), Κ. Κατσαρό (τρομπέτα), Ν. Κιουρκσή (κρουστά), Β. Κυριακού, Α. Λαζάρου, Α. Παναγόπουλο (σαξόφωνα), και έκλεισε με δύο... τρυφερές εκτελέσεις σε φλάουτο η μεσοροπίτισα Άννα Καρατσιουμπάνη.
Στη συνέχεια μας περίμενε στην πλατεία ο νοστιμότατος μπουφές της Κοινότητας που περιελάμβανε παραδοσιακές λιχουδιές που ετοιμάστηκαν «σπιτικά» και εγκάρδια από φιλόξενες νοικοκυρές του χωριού. Επιμειξία κρασιού, τσίπουρου, κλαρίνων και σεξτέτου.

ΧΟΡΤΙΑΤΗΣ

Το αμέσως επόμενο Σάββατο 24 Μαΐου, η έξοδος των ποιητών συνδυάστηκε με το πρόγραμμα Εγνατία που επιμελείται ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης και ο Σταμάτης Χονδρογιάννης. Αυτήν τη φορά οι απαγγελίες δεν ήταν κατά βούλησιν, αλλά καθορισμένες και... σκηνοθετημένες. Στην εξέδρα λοιπόν που «στήθηκε» από τον Παντελή Βούλγαρη, στο δροσερότατο πλάτωμα της Αγίας Παρασκευής, ακούστηκαν ποιήματα των Μ. Αναγνωστάκη, Τ. Βαρβιτσιώτη, Κ. Γώγου, Κ. Δημουλά, Οδ. Ελύτη, Κ. Π. Καβάφη, Κλ. Κύρου, Μ. Σαχτούρη και Γ. Σεφέρη και τα διάβασαν : ο Π. Βούλγαρης, οι ηθοποιοί Φιλαρέτη Κομνηνού και Λυδία Φωτοπούλου και ο guest star της βραδιάς χρυσός Ολυμπιονίκης Γιάννης Μελισσανίδης που ήρθε κατευθείαν από τους Πανευρωπαϊκούς της Πάτρας.
Στην εξέδρα συνυπήρχαν ο Γιάννης Καϊμάκης με το συγκρότημά του, με υπέροχες εκτελέσεις δημοτικών τραγουδιών.
Η βραδιά συνεχίστηκε στο εξοχικό «Πλάτανος» όπου οι Χορτιατινοί, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Γ. Σκαρακά και τους Θ. Λουτζιούδη και Π. Καδούδη προσφέρανε πλουσιότατο δείπνο. Διακρίθηκε σε... ελεύθερες πλέον και επιπρόσθετες απαγγελίες αυτοσχέδιων και επιτόπιων στιχουργημάτων η Ελένη Παπαδοπούλου (του... ευρύτερου προγράμματος ΕΓΝΑΤΙΑ) και ο Παύλος Καδούδης στην κιθάρα.

ΣΚΡΑ ΝΟΜΟΥ ΚΙΛΚΙΣ

Το Σκρα... ντι Λέγκεν, όπως μετονομάσθηκε μετά τη μάχη, η Λούμνιτσα του Νομού Κιλκίς, ήταν η πέμπτη επιλογή της εξόδου των ποιητών. Σάββατο (πάντα), στις 7 Ιουνίου, το πούλμαν με τους εθελοντές, έφθασε και έσβησε τη μηχανή του μπροστά στο κτίριο της Κοινότητας. Μας υποδέχθηκαν ο αντινομάρχης Κιλκίς κ. Στ. Τσιόνκης και μέλη του Δ.Σ. της Κοινότητας με επικεφαλής τον Πρόεδρο και τον Γραμματέα, συνωνόματους κ.κ. Τσολάκη. Αμέσως μετά ο ακούραστος και ιδιαίτερα εγκάρδιος κ. Βλάικος, από τα άξια και δραστήρια πολιτιστικά στελέχη της περιοχής, μας ξενάγησε στο πιο γειτονικό ύψωμα, όπου ακούσαμε πολλά και ενδιαφέροντα και πατριωτικά και λογοτεχνικά. Οι περισσότεροι πάντως συγκρατήσαμε, κατ' αρχήν, ότι σήμερα ο «ενεργός πληθυσμός» του χωριού, δηλαδή οι μεταξύ 18 και 65 χρονώ, αριθμούνται σε 54 άτομα.... και στη συνέχεια πως το όνομα δόθηκε από τους ξένους αξιωματικούς στη μάχη, οι οποίοι... παραφράσανε από την τοπική διάλεκτο το «σκόρκα ντι λέγκαν» (δηλ. η κορυφή της κούνιας, όπως έλεγαν τη οροσειρά) και... «σκόρκα από'δω – σκόρκα από 'κει... βγήκε τελικά Σκρα».
Στην εκδήλωση απάγγειλαν με την σειρά που ακούστηκαν : η κόρη του ποιητή Γιάννη Υφαντή, Αριάδνη, ο ποιητής Γιάννης Χατζηιωάννου, η συγγραφέας Ρούλα Μανταδάκη, η Έλσα Ράσιου, η Γεωργία Αλεξίου, ο καθηγητής Χρίστος Χρυσικός, που μας εξήγησε την προέλευση του τοπωνυμίου Σαράντα Εκκλησιές, και διάβασε με συγκίνηση ένα ποίημα της από 'κει δασκάλας του Καλλιτροπίας Δαγλέρη. Απάγγειλαν επίσης η Ελένη Παπαδοπούλου, η Νανά Μισοπολινού, ο Νίκος Κεραμέας, η Μαρία Καμπάνη η Αναστασία Παπαδοπούλου, ο Γρηγόρης Μωυσιάδης, η Χρυσούλα Μπαντίνου, η Περσεφόνη Μήττα, η Πόπη Γεωργιάδου, ο συγγραφέας Γιάννης Τζανής, η Σοφία Καμπάνη, η Θεοδώρα Λειψιστινού, η νεαρή ποιήτρια Τριανταφυλλιά Μήττα, η ποιήτρια και συγγραφέας Κατερίνα Καριζώνη, η συγγραφέας Έλσα Αμανατίδου και έκλεισαν οι Γιάννης Υφαντής και Θέμης Λιβεριάδης.
Ο κ. Βλάικος χαιρετώντας και ευχαριστώντας την αποστολή και τους λογοτέχνες που παρευρέθηκαν... έπαιξε κι αυτός με την αφίσα της εξόδου των ποιητών, για το Σκρα, σε «μάχιμη ορολογία», και είπε πως, πράγματι, καταφέραμε να «καταλάβουμε τον άμαχο πληθυσμό» γιατί τους συγκινήσαμε ολοκληρωτικά και κατέληξε πως... όσοι φυγομάχησαν είναι πράγματι
χαμένοι ! Ωστόσο, οι 74 παρουσίες στην αίθουσα της εκδήλωσης που υπερβαίνουν τον αριθμό του... ενεργού πληθυσμού, αποδεικνύουν πως δεν υπήρξαν... λιποτάκτες. Αυτά άλλωστε επιβεβαιώνουν τη βασική «φιλοσοφία» της εξόδου των ποιητών. Τα... ξεχασμένα και μακρινά χωριά διψούνε για συντροφιά και πολιτισμό. Κι αυτά κυρίως θέλει να πλησιάσει η Καλλιτεχνική Διεύθυνση της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, που φέτος λέγεται Θεσσαλονίκη.

                                                                                                 * ( περιοδικό «97» του ΟΠΠΕΘ , τεύχος 12 – Ιούνιος 1997 )