Στον ουρανό της μουσικής του

                                                                                                                                  Για τον Διονύση ( Σαββόπουλο ) *

Με τον Διονύση γνωριστήκαμε ένα βραδάκι στου «Γκιγκιλίνη». Πρέπει να ήτανε το 1962, δε θυμάμαι καλά. Ο Γκιγκιλίνης, παλιό στέκι της Θεσσαλονίκης, βρισκότανε τότε στην Τσιμισκή με γωνία Μητροπολίτου Ιωσήφ, λίγο πριν από τη Διαγώνιο. Ένα περίεργο μαγαζί, κάτι μεταξύ χορτοφαγίας, καφενείου και ζαχαροπλαστείου, με ένα μωσαϊκό ετερόκλητης πελατείας και πορτοφολιών, από φοιτητές μέχρι ωριμότερους. Μέσα και οι σπαστικοί και επιληπτικοί λαχειοπώλες του πρακτορείου.... Ο Διονύσης πολύ αδύνατος και χλωμός, ωστόσο αυτά δεν τον εμπόδισαν να πηδήξει σ' ένα «φορτηγό», που ακόμα τον πηγαίνει όλο και πιο ψηλά και μακριά, εκεί που το «πρόβλημα κρύφτηκε», πίσω από τις κορυφογραμμές που η τρέλλα επωάζει νεογνά.
Μετράμε λοιπόν πάνω από 35 χρόνια στέρεης σχέσης και «δόξα τω Θεώ» η κλεψύδρα μας κρατάει ακόμα. Ίσως δεν έχει νόημα, και σίγουρα χώρο, να ανακαλέσω και να καταγράψω εδώ μνήμες και βιώματα μιας ολόκληρης ζωής, που μας σημάδεψαν τον καθένα διαφορετικά, και θα μπορούσαν να φτιάξουν ένα ολόκληρο βιβλίο. Στο σημερινό κάλεσμα , αυτής της πρωτοβουλίας του Κώστα Μπλιάτκα, θα προσπαθήσω να αποσπάσω, όσο γίνεται, τα προσωπικά και να επιστρέψω ή να μοντάρω μερικά από αυτά που μου έδωσε ο Διονύσης, καταπώς λέμε τα «Σα εκ των Σων». Για τον Σαββόπουλο, άλλωστε, μίλησα πολλές φορές. Σε φίλους, σε «αφρισμένους» γνωστούς και αγνώστους, σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο, τηλεόραση. Φυσικό είναι οι τρίτοι να ρωτούν...
Άλλοι ψάχνουν τη γνώση και την Αλήθεια και άλλοι για ευάλωτες.... φτέρνες και...κρυφές πληγές. Ιδιαίτερη έξαρση, σε αυτήν την «τάση», παρατηρήθηκε γύρω στα 1990, όταν ο Διονύσης «κουρεύτηκε» και τραύλισε ανάλογα τον πόνο και την αγωνία του «μαλώνοντας αυτό που αγαπούσε». Πολλοί ξαφνιάστηκαν και μεταμορφώθηκαν σε σκαντζόχοιρους, βγάζοντας αγκάθια.
Τον Σεπτέμβριο του 1991 λοιπόν, σε μια συνέντευξή μου «εφ' όλης της ύλης» όταν προκλήθηκα για πολλοστή φορά να πάρω θέση για τα «καμώματα» του Διονύση που «το παίζει και Δημογέροντας», είπα μερικές σκέψεις μου, που κρίνω πως πρέπει να παραθέσω και εδώ επί λέξει :

«.... Ασφαλώς μπορώ, θέλω και πρέπει να μιλήσω για τον Διονύση γιατί, όταν οι κουφοί μιλάνε μόνο, θα καταντήσουμε και σύντομα να βγάλουν λόγο και οι μουγγοί.....
Μόνο που δεν ξέρω πώς να το συμαζέψουμε το πράμα γιατί λέγονται εδώ και καναδυό χρόνια τόσα πολλά.... Κι αυτοί που τα λένε είναι «γνωστοί μας άγνωστοι», που τους αγαπάμε. Είμαστε εμείς. Ή όπως λέει και ο Μοσκώφ είναι το Εγώ μέσα στο Εσύ και .... τούμπαλιν. Άρα η ιστορία θέλει προσοχή για να έχει αποτέλεσμα, να είναι χρηστική για όλους μας, γι' αυτόν τον τόπο. Δεν ξέρω αν «υποψιάζεσαι» πως ό,τι κι αν λέγεται και ο,τιδήποτε εγώ κι αν πω, δεν μιλάμε μόνο για τον Διονύση, αλλά για ένα γενικότερο φαινόμενο, ή αν θέλεις μια κονωνικοπολιτική «παθολογία».... Αυτός δημιούργησε, τολμώντας, την αφορμή. Η αιτία όμως είναι πολυπλοκότερη και βαθειά. Ο Ιωάννης είπε «γνώσεσθε την αλήθεια και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς....». αυτήν την έρμη την Αλήθεια, που είναι το οξυγόνο που μας λείπει, αυτήν καλούμαστε να ανασύρουμε. Υπάρχει ένα βοήθημα, ένα «κλειδί» για όσους δεν μπορούν να καταλάβουν ή να «παρακολουθήσουν» έναν καλλιτέχνη, οποτεδήποτε συμπτώσεις ή προκαταλήψεις συγχέουν ή μπερδεύουν. Κι αυτό είναι να απομονώσουν ό,τι τους αποπροσανατολίζει και να σκύψουνε στη δεξαμενή του έργου του, στην κολυμπήθρα της δημιουργίας. Εκεί θα δούνε πρώτα επάνω στον υδάτινο καθρέφτη μια μορφή που.... «κάτι» τους θυμίζει. Θα αντικρύσουνε τον εαυτό τους, αυτό που λέμε το «είδωλό» τους. Ας μείνουν λίγο έτσι, όσο να «ασκηθούνε» σ' αυτό το κοίταγμα κι ύστερα ας τολμήσουνε, κρατώντας την αναπνοή τους, να φθάσουνε κοντά του «φωσφορίζοντας». Εκεί, στα στολίδια του βυθού, θα βρούνε την απάντηση.... Και μια και έχουν, όπως βεβαιώνουν, όλους τους δίσκους του, ας ψάξουνε προσεκτικά και ήρεμα και ας αφήσουνε τα πηγαδάκια μέσα και έξω από τα κέντρα και τους χώρους των συναυλιών, όπου χειροκροτούν χωρίς να τον πιστεύουν και παίρνουν την Αλήθεια του και του την κάνουν λυώμα. Η Αλήθεια βρίσκεται μέσα στην ίδια την Δημιουργία. Είναι η ιερή στιγμή του καλλιτέχνη που μόνος, ενώπιος ενωπίω, ξεγυμνώνει την ψυχή του και αποκαλύπτει διαχρονικά τις αγωνίες του με συνεπή ακολουθία. Πρόκειται για μια επίπονη ισορροπία με τεντωμένο το σχοινί σε φρικαλέα ατραξιόν, θέλω να πω χωρίς το «δίχτυ» από κάτω... όσο για τα «περί Δημογέροντα» που πρωτοείπε και του προσάπτει βέβαια ο ....αρχιερέας εκείνης της ομάδας που μας οδήγησε σε βαθειά χασμουρητά, θα είχα να παρατηρήσω πως, όταν ένας δημιουργός είναι από τα «γεννοφάσκια» του ανήσυχος, τα θέματά του κι οι αγωνίες του απλώνονται παντού και γίνονται «κοινά», άρα είναι ένα ζωντανό πολιτικό κύτταρο, και τελικά η τέχνη του δεν μας νανούρισε, ούτε μας χάιδεψε με γαλάζια γράμματα, τότε έχει, όχι μόνο το δικαίωμα, αλλά την υποχρέωση να μιλάει και να παίρνει θέση για ΟΛΑ. Και πιστεύω, όπως είπαμε , ότι το πρόβλημα δεν είναι ο Διονύσης. Ας σκύψουμε πάλι πάνω από το ....νερό. Θέλει «αρετήν και τόλμην» να δεχθείς το είδωλό σου. Και εξηγούμαι : τον Διονύση (είδωλο και ίνδαλμα) αλλά και τον εαυτό σου μέσα από αυτόν και το Χρόνο. Διότι τον θυμάσαι το '60 με μαλλιά ριχτά και πλούσια (τώρα γινόμαστε ολοένα φαλακροί) με μπλουτζίν, κιθάρα και επαναστατικά τραγούδια της τότε έννοιας του «αντί». Και «εσύ», επί παραδείγματι, έγινες ας πούμε αρχιτέκτονας, είσαι και στο Πανεπιστήμιο πια καθηγητής, έχεις δυό τρία σπίτια και άλλα τόσα αυτοκίνητα, αλλά αυτό το είδωλο το θέλεις...όπως τότε, σαλταρισμένο σ' ένα φορτηγό, μπατίρη και διωγμένο σε ένα παρακμιακό ξενοδοχείο της Πλάκας....να «γρατζουνάει» στην κιθάρα ακόμα το «Βιετνάμ....γιε - γιε».
Ας προσπαθήσουν να τον δούνε σε.....αργές στροφές, σαν αδερφάκι που εδώ και χρόνια σέρνει τον τραγικό χορό. Ας τον κοιτάξουν έτσι, μέσα στον προβολέα των σκοταδιών του, υψωμένο να χορεύει και «κάτι» να παθαίνουν. Όχι όμως αυτό που εκστομούν. Γιατί, και άδικο είναι, και φανερώνει πως «δεν ξέρουν που πατάν και που διαβαίνουν».

Τώρα, πέρασαν από τότε άλλα επτά χρόνια, που στο μεταξύ μας θύμισε να μην πετάξουμε τίποτα, προπαντός την παιδική μας καρδιά έτσι που όμορφα παλιώνει, παραμένοντας «αμόλυντοι ευτυχώς», με το φωτάκι μας αναμμένο. Εδώ δεν μπορώ να αποφύγω μια αυθαίρετη διασύνδεση και να παραθέσω αποσπασματικά κάποιους στίχους του Καρυωτάκη δικαιώνοντας, για τους «γνωρίζοντες», τον συσχετισμό που έκανε και ο κοινός μας φίλος Γιώργος Σαββίδης.

Ρίξε το όπλο και σωριάσου πρηνής
όταν ακούσεις ανθρώπους....

Όταν έχεις μια παιδική καρδιά....
...... σε βάραθρο πέφτοντας αγριωπό
κράτησε σκήπτρο και λύρα.....

τον αγαπώ για όσα λαχταρήσαμε μα δεν τολμήσαμε, εκτός από ένα.... «ακροβατικό» ταγκό μπροστά στο...μνήμα μας. Πέρα απ' όλα αυτά τον Διονύση τον «δέχομαι» σαν ποιητή και τροβαδούρο της γενιάς μας. Πονάει ή χαίρεται με όλα αυτά που μας συνέχουν, μας καθορίζουν και μας μεταπλάθουν. Ο Διονύσης είναι κτίριο σε χωριό συσκοτισμένο, είναι το κτίριο μιας Κοινότητας που ανήκουμε ο Άλκης και ο Τάσος, ο Άγγελος, ο Κώστας, ο Μπάμπης, ο Τάκης, όλοι εμείς «του εξήντα οι εκδρομείς». Αυτό το κτίριο άλλοτε μένει βουνό και κρεμάει μεσίστιες σημαίες. Μέσα του είμαστε «σαν πετρωμένοι στο καθιστικό». Το ρόδο καταγής βγάζει καπνό. Στο χώμα η μητέρα γέμισε σκουλήκια. Άλλοτε πάλι έχουμε γιορτή. Όλα τα φώτα αναμμένα και στα μπαλκόνια κρεμασμένα τα μεγάφωνα. Πλάι μας τώρα κάποια.... Έλσα, που τη φοβόμαστε αλλά την θέλουμε. Χορεύει μεθυσμένη. Μία στιγμή μαζί της θα 'ταν μακελειό. Τρέμουν τα ταβάνια και πέφτει η οροφή. Και η ψυχή μας βάζει στα ρούχα της φωτιά, και τινάζεται σαν μαύρο πνεύμα η τρομερή μας η λαλιά. Και μέσα στη χαρά βλέπουμε «του σκοτωμένου το σφυγμό, στο φλας του ασθενοφόρου....να καθρεφτίζει την ηχώ του Θεού στο βυθό του εωσφόρου». Τότε είναι που μπήγω πιο βαθειά τα νύχια, ματώνοντας τις χούφτες για να στομώσω τον λυγμό, έγκλειστος στη δική μου φυλακή, καθώς κυοφορώ δίδυμο πεθαμένο έμβρυο.
Αλλά αυτό δεν είναι τελικά η τέχνη; Η μετάγγιση της συγκίνησης του «Άλλου» που τον κάνει αδερφό, να σε βλέπει υψωμένο στο χορό και κάτι να παθαίνει;

Απόψε άκουσα μια κασέτα που μου έδωσε, από την ηχογράφηση στο Studio, της τελευταίας του δουλειάς. Θα μας φιλοξενήσει, λέει. Μάλλον για..... ξενάγηση πρόκειται σ' ένα μεγάλο ξενοδοχείο ποιητών. Ας είναι, αφού το ανακαίνισε με το δικό του γούστο κι μεράκι. Σφίγγω λοιπόν στον κόλπο μιας ήδη τραυματισμένης καρδιάς δύο στίχους

Μέρα όμορφη με βοηθάς να κρατηθώ
Μέρα όμορφη....το πρόβλημα κρύφθηκε....

Προχώρησα κι έβαλα στο video, για πολλοστή φορά, έναν αδελφό....δαίμονα που ακούει σ' άλλο όνομα, σαν Emir Kusturitsa. Βούρκωσα πάλι με την Νατάλια, την αγαπημένη γυναίκα – πατρίδα, που άλλον αγαπάει και μ' άλλονε πλαγιάζει. Θυμήθηκα συνειρμικά πέρυσι το καλοκαίρι, στο Μούρεσι, σε μια κουβέντα μας με τον Διονύση, που κάποια στιγμή τον ρώτησα αν θέλει και μπορεί να....αποκρυπτογραφήσει την «μορφή» της Γυναίκας στο δικό του έργο.... Τότε αντάμωσα αυτό που και εγώ ξέρω καλά..... Την αμηχανία του καλλιτέχνη σον ....καθρέπτη του. Το χώρο του «αόρατου» στη δημιουργία.... «Μου βάζεις δύσκολα» ψιθύρισε.... Για μένα, του είπα η Γυναίκα στο έργο σου είναι η ίδια η Τέχνη, η Μούσα σου. Η έμπνευση και έκφρασή της. Άλλοτε υπαρκτή και κάποτε απούσα. Όπως έγραψε και ο Σινόπουλος «η αγάπη είναι απουσία....». αυτό επαληθεύεται παντού. Εσύ, σε ένα από τα τελευταία σου, λες

... Μέσα στο αίμα περπατώ
Σε σένα έρχομαι σε σένανε χρωστώ.
Πρώτη μου σκέψη όταν ξυπνήσω
και τελευταία πριν κοιμηθώ....
Απ' το σημάδι σου ποτέ μη γιατρευτώ....

Στην τελευταία σκηνή του Underground, εκεί που σμίγουνε οι ζωντανοί με τους νεκρούς και οι κακοί με τους καλούς, κι όσο «κρατάνε ακόμα οι χοροί» και πριν η γης σχισθεί, η Νατάλια βλέπει το αδελφάκι της (που μια ζωή ήταν καθηλωμένο στο αναπηρικό το καροτσάκι) να είναι....υψωμένο ! Βάτο, αδελφέ μου, χορεύεις ! Κοίτα, Μάρκο, χορεύει !
Κι αυτό, πάλι άθελά μου, με πήγε σε άλλον στίχο του Διονύση.... «όλες οι γραμμές μας στραβωθήκαν κι αποτύχαν, ευτυχώς, το νοιώθω απόλυτα καθώς.... το κωφάλαλο αδελφάκι τώρα λάμπει με το φως που βγάζει ο κόσμος ο μουγγός....»
Υπάρχει και στα δύο μια «πονεμένη» αισιοδοξία, που επιμένει.
Αυτά παθαίνω όταν ακούω «καταμόνας» Σαββόπουλο, και να με συμπαθάτε ! Άλλη μια χρονιά τελειώνει. Απ' τις πιο δύσκολες, τουλάχιστο για 'μένα.... Αφουγκράζομαι ήδη τους επερχόμενους χτύπους που θα σημάνουν....μηδέν και μηδέν και Μηδέν..... και τα αυτιά μου, ανήλικα διαρκώς, θα περιμένουν τα βαπόρια να σφυρίξουνε μες στην ομίχλη της προκυμαίας. Ευχαριστώ που με καλέσατε στο ..... party. .
Μα ιδιαίτερα εσένα, Διονύση, που διάβασες τα «ψιλά» γράμματα στο πίσω μέρος αυτού του μπλοκ επιταγών που «τάχα» αξιωθήκαμε :

Χωρίς κανέν' αντίκρυσμα / Εξόν τη γη του Θησαυρού
Τους τίτλους του Ουρανού / Το αίμα του Θεού.

                                                                                                        *   ( Υπόγεια διαδρομή ,  Κ. Μπλιάτκα  - εκδ. Ιανός )